در قرآن و احادیث، شناخت امام و اعتقاد به او، از اهمیتى

ویژه برخوردار بوده و امرى واجب براى هر شخص مؤمن

و متدین دانسته شده است و شناخت امام، پیوندى ناگسستنى

با معرفت خدا و پیامبر دارد و زمینهساز بینش عمیق در دین

و منش درست و پسندیده در زندگى است. «امام»، پیشوا، راهنما

و راهبر انسانها به سوى تکامل و تعالى و حجّت و خلیفه خدا

بر روى زمین است. «امام»، انسان کامل، برگزیده خالق،

معصوم و پاکسرشت و واسطه فیض الهى است و مقامى

بس والا در میان آفریدههاى خداوند دارد. «امام» طریق

وصول به «حقیقت» و مبیّن و مفسّر «شریعت» است و...

همان گونه که اطاعت و تبعیت از امام و دوستى او،

بایسته و واجب است، شناخت شخصیت و ویژگىهاى

او نیز ضرورى است. در روایات و نصوص معتبر

دینى نیز، سفارش خاصى به شناخت «امام» شده است

.
در یکى از روایات مشهور شیعه و سنّى از

پیامبر اکرم«ص» آمده است

مَن مات ولم یعرف امام زمانِه، ماتَ میته جاهلیّهالغدیر

 «هر کسى بمیرد در حالى که امام زمان خود را نشناخته باشد،

به مرگ جاهلى مرده است

امام صادق«ع»

این جاهلیت را چنین معرفى مىکند : «جاهلیه کفر و نفاق و ضلال

با توجه به این روایات، اهمیت شناخت امام زمان(عج)

را مى توان درموارد زیر خلاصه کرد

یک : شرط اسلام واقعى بر اساس روایات مختلف

(از جمله حدیثمن مات و لم یعرف امام زمانه، مات میته جاهلیه

 معرفت امام عصر، شرط اسلام است و اگر کسى بدون

شناخت امام از دنیا برود، گویا

از اسلام واقعى و اصیل بىبهره بوده است. پس شناخت

امام زمان، آنگاه مىتواند انسان را از

مرگ جاهلى دور کند که بتواند به دستورات او پاینده

بوده و از ارشادات و هدایتهاى او بهرهمند شود.

. دو : رسیدن به هدایت واقعى شناخت امام عصر«ع»،

چراغ هدایت و رمز دیندارى است و نتیجه آن، دستیابى به صراط مستقیم 

خداشناسى، حقشناسى

و راه کمال و سعادت است. یکى از دعاهاى مهم در عصر

غیبت، این دعا است که مىگوییم 

«اللّهم عرّفنى نفسک فانّک ان لَم تُعَرّفنى نَفسَک لَم اَعرِف

رَسولَکَ، اللّهُم عرِّفنى رَسولک فانّک 

اِن لم تُعرِّفنى رسولک لم اَعرف حجّتکَ

 اللّهُم عَرِّفنى حجّتِک فانّک اِن لم تُعرِّفنى حُجّتک ضللتُ عن دینى

  خداوندا! خود را به من بشناسان که اگر خودت را به

من نشناسانى، پیامبرت را نخواهم

شناخت. خداوندا! رسولت را به من بشناسان که اگر

رسول خود را، به من نشناسانى،

حجّتت را نخواهم شناخت. خداوندا! حجّت خودت

را به من بشناسان که اگر حجّتت را به من نشناسانى،

از دین خود گمراه خواهم شد».
سه : رسیدن به ثواب یارى اوبر اساس بعضى از

روایات، شناخت امام زمان(عج) و باور قلبى به او،

باعث نزدیکى هر چه بیشتر

انسان به او مىشود. اگر با این معرفت از دنیا برود

، از پاداشهاى بیشمارى برخوردار خواهد شد که

یکى از آنها درک ثواب یارى امام عصر«ع»

در زمان ظهور است ؛ یعنى، چنین 

شخصى، همچون کسى است که در لشکر آن

حضرت بوده و یا زیر پرچم او نشسته است

شناخت و معرفت نسبى و حداقلى آن حضرت،

مىتواند در چند بعد صورت گیرد:

1. شناخت شخصى و تاریخى
در اینجا باید بدانیم که آن حضرت، دوازدهمین

پیشواى معصوم ما و فرزند امام حسن عسکرى و از فرزندان امام

حسینعلیه السلام است. نام مبارک او «محمد»

و لقب او مهدى است. او در تاریخ 255 ه . ق در سامرا از مادر پاک

نهادى چون نرجس به دنیا آمده و تاکنون به

حیات خود - در خفا و پنهانى - ادامه مىدهد. او از تبار پاک رسول گرامى

اسلام و امیر مؤمنان حضرت علىعلیه السلام و

صدیقه کبرا حضرت فاطمه زهراعلیها السلام است.

این شناخت مقدمهاى 

براى معرفت هر چه بیشتر و در نتیجه ارتباط قلبى با او است.

در این رابطه مطالعه کتابهاى تاریخى و روایى و

اعتقادى ضرورى است(1).

2. شناخت مقام ولایت و نورانیت مهدى(عج)
در این نوع شناخت، باید با عظمت امام زمان(عج) آشنا شویم

و تا حد امکان مقام نورانیت و ولایت ایشان را بشناسیم.

ما معتقدیم تمام مقامهاى رسول خدا، براى امام زمان(عج)

و دیگر امامان دوازدهگانه نیز ثابت است 

(به جز مقام نبوت و رسالت).

بعضى از این مقامها عبارت است از : 1. مقام تبیین و تفسیر قرآن

. دو : مقام ولایت و حاکمیت (یعنى او را به ولایت

و امامت بشناسیم و او را ولى امر و واجب الاطاعه بدانیم)

  سه : مقام قضا ؛ 4. مقام تعلیم و تربیت و...(2)

مهمتر از همه اینها، توجّه به نورانیت ویژه امامان و مقام نورانى آنان است.

در مورد امام زمان(عج) روایات خاصى نیز نقل شده است؛

از جمله: عباد بن محمد مداینى مىگوید: امام

صادقعلیه السلام پس از نماز ظهر، دستها را بلند نموده و

دعا کردند. گفتم: جانم به فدایتان، براى خودتان دعا

کردید؟ فرمود: «دعوت لنور آل محمد و سائقهم والمنتقم

بامراللَّه من اعدائهم»(3)؛ «براى نور آل محمدصلى

الله علیه وآله و غایب آنان و کسى که به امر خدا از

دشمنان آنان انتقام مىگیرد، دعا نمودم».

امام رضاعلیه السلام نیز درباره آن حضرت

مىفرماید: «بأبى و امّى لسمّى جدّى و شبیهى و شبیه

موسى بن عمران، علیه جیوب النور، یتوقّد من

شعاع ضیاء القدس»(4)؛ «پدر و مادرم فداى او باد

؛ او هم نام جدّم رسول اللَّه و شبیه من و شبیه موسى بن عمران است.

بر او پیراهنهاى نور است که از شعاع

نور عالم قدس، فروغ مىگیرد».

آیهاللَّه حسن زاده آملى مىگوید : «امام زمان، در عصر محمدى،

انسان کاملى است که - جز در نبوّت تشریعى

و دیگر مناصب مستأثره ختمى - حائز میراث خاتم به نحواتم است

و مشتمل بر علوم و احوال و مقامات او، به

طور اکمل است. او با بدن عنصرى، در عالم طبیعى و سلسله

زمان موجود است ؛ چنان که لقب شریف

صاحب الزّمان بدان مشعر است... از وى به قائم، حجهاللَّه،

خلیفه اللَّه، قطب عالم امکان، واسطه فیض،

و عناوین بسیار دیگر نیز تعبیر مىشود... چنین کسى در

این زمان، سرّ آل محمد، امام مهدى هادى فاطمى

هاشمى ابوالقاسم (م.ح.م.د) نعم الخلف الصالح و درّ یک

دانه امام حسن عسکرى است»(5).

3. شناخت اوصاف و برنامه ها
یکى از بایستههاى معرفت امام

مهدى(عج) شناخت اوصاف و ویژگىهاى اخلاقى و رفتارى است که

در روایات به آنها اشاره شده است. در معرفت

مهدى موعود - در منابع معتبر شیعه و سنّى - آمده است :
«او حجّت خدا، خاتم اوصیا، رهایى بخش امت،

مهدى منتظر، قائم آل محمد، صاحب الامر، عدالت گستر،

بقیهاللَّه، ظاهر کننده دین، خلف صالح، وارث،

صاحب، مؤمّل، باسط، ثائر(انقلابى)، سیّد، خزینهدار علوم الهى،

امیرامیران، امام منتظر و... است»(8).
همچنین درباره آن حضرت آمده است : او

وارث نهایى فضایل و کمالات انبیا و اولیاى الهى است. در

خرد و دانش از همه پیشتر و در طاعت و عبادت و

بندگى از همه پیشروتر و در کرم و بخشش از همه

پیشگامتر و در شجاعت و شهامت و رشادت از همه

پیشتازتر است. او از همه حلیمتر، عابدتر، پرهیزگارتر،

سخىتر، عاملتر به کتاب خدا و عالمتر به اوامر الهى است.

او محدّث (گفتوگو کننده با ملائکه) و مستجاب

الدعوه است. سلاح و شمشیر پیغمبر و مصحف فاطمه،

جامعه و میراث پیامبران نزد او است(9).
«هدف نهایى از خلقت انسان، عبودیت و عبادت خدا

و در نتیجه رسیدن به قرب (کمال نهایى) است.

بر این اساس امام مهدى(عج)، وظیفهدار تأمین سعادت

حقیقى و حداکثر کمال و رشد اخلاقى و فکرى

مردم و تربیت و احیاى نفوس مرده است. او براى تغییر

در بینش، روش و منش ناسالم مردم و

ریشهکنى بنیادین مشکلات و نارسایىهاى جامعه بشرى،

بصیرت و دانایى مردم را شکوفا مىسازد

و بر معنویت و نورانیت آنان مىافزاید. در واقع با تزکیه

و تربیت و آگاه شدن مردم، اخلاق و رفتار آنان

الهى مىشود و آنان به هدف نهایى آفرینش

(قرب خدا و تحقق عبادت و عبودیت) نزدیک مىشوند...

در نتیجه این تکامل و تعالى روحى و عقلى، انسانها

از ظلم و ستم و فساد روى گردان شده و به نیکى

، دادگرى، اخلاق، عبادت و یکتاپرستى روى مىآورند(10)

؛ چنان که در روایتى، آمده است :

«چون قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان

مىگذارد عقول آنها را متمرکز ساخته و اخلاقشان را به کمال مىرساند»(11).